Ölkəmizin başçısının “Fox News” televiziya kanalına müsahibəsi ətrafında siyasi-analitik təhlili
Prezident İlham Əliyevin ABŞ-ın “Fox News” televiziya kanalına müsahibəsi ətrafında düşüncələr
Yaşadığımız günlərdə hər birimizin çoxsaylı tələbatlarından əvvəl, təbii ki, informasiya tələbatı birinci yerdə durur. Cəbhə xəttində baş verənlər, düşmənin mülki əhaliyə qarşı törətdiyi cinayət əməlləri, ölkə daxilində və onun sərhədlərindən kənarda, Qarabağda baş verənlərə münasibət, dövlətimizin atdığı və atacağı addımlardan xəbərdar olmaq istəyi ilə hər birimiz kütləvi informasiya vasitələrinə - televiziya kanallarına, mətbuat orqanlarına, xəbər saytlarına üz tutmalı oluruq. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin ardıcıl olaraq dünyanın nüfuzlu media orqanlarına verdiyi müsahibələr bir daha təsdiqləyir ki, dövlətimiz beynəlxalq aləmlə gündəlik və strateji ünsiyyətdə maraqlıdır və düşmənin informasiya məkanındakı yalanlarının qabaqlanması üçün bu addımlar əvəzsizdir. Dünya dövlətlərinin də bu proseslərə maraqsız olmadığı bir həqiqətdir.
Bu gün geniş dinləyici auditoriyasının diqqətini çəkən bir nömrəli məsələlərdən biri Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin xarici dövlətlərin kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinə verdiyi müsahibələrdə Azərbaycan dilinin və ya istifadə etdiyi digər xarici dillərin (ingilis, rus, türk) zəngin söz ehtiyatlarından yüsək peşəkarlıqla və bacarıqla istifadə etməsidir. Bu isə o qədər də asan iş deyildir.
Qeyd edək ki, nitq bütün formalarda təfəkkür tərzidir. Zamanın hadisə və proseslərini duymaq, olaylara doğru və düzgün münasibət bildirmək, həqiqəti əks etdirmək birbaşa təfəkkür tərzindən asılıdır. Məhz dilin leksik sisteminin qanunauyğunluqları və sistemliliyi xarici aləmin sistemliliyini əks etdirməyə imkan verir. Baxmayaraq ki, insan təfəkkürünün imkanları sonsuzdur, dildə sözlərin miqdarı isə buna nisbətən məhduddur. Məhz bu çətinlikləri nəzərə alaraq məşhur alman psixoloqu və dilçisi Qottlob Freqe öz məqalələrinin birində bu fikri yazır: “...Mineroloqla müqayisədə mənim vəziyyətim xeyli çətindir: Onun imkanı var ki, dağ kristalını söhbətdaşına göstərə bilsin. Mən isə fikri oxucuların (dinləyicilərin) ovcuna qoyub deyə bilmirəm ki, alın, onu yaxşı-yaxşı nəzərdən keçirin. Mənim gücüm ona çatır ki, özlüyündə duyulmayan fikri duyulan dil qabığında oxucuya (dinləyiciyə) təqdim edim”.
Odur ki, siyasət adamları üçün dildən istifadə etmək yalnız məharət deyil, həm də böyük məsuliyyət tələb edir. Siyasi leksika fərdlərin cəmiyyətdəki, dövlətdəki, müasir dünya proseslərindəki rolunu, düşüncələrini adlandırmağa və təsvir etməyə imkan verir. Çünki, cəmiyyəti kommunikasiyasız təsəvvür etmək nə dərəcədə çətindirsə, kommunikasiyanı da cəmiyyətsiz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Dil vasitəsi ilə kommunikasiya cəmiyyətin yaşam tərzidir. Cəmiyyət, dil və kommunikasiyanın qırılmaz birliyi beynəlxalq münasibətlərin əsas aktorlarının ünsiyyət və əməkdaşlığının təməlində dayanır. Prezidentimizin televiziya ilə xalqa ünvanladığı müraciətlər, siyasət və iş adamları ilə görüşləri zamanı apardığı söhbətlər, jurnalistlərə verdiyi müsahibələr siyasi və diplomatik diskursun etalonu kimi hərtərəfli öyrənilməlidir.
Əslində danışmağı hamı bacarır. Ancaq nə deməyi bacarmaq olduqca çətindir. İngiltərəli hüquqşünas Edvard Kok hələ orta əsrlərdə yazırdı ki,“...sözləri bilmədən əşya və hadisələri və prosesləri dərk etmək qeyri-mümkündür. Hətta söz olduqda da problem qalır. Çox vaxt bir-birini başa düşmək istədikləri halda da, söz cəfəngiyyatından baş açmaq, onların məna incəliklərini dərk etmək üçün insanlar xeyli artıq vaxt sərf edirlər. Sonda isə “ortaq məxrəcə” gəlmək xeyli çətinləşir. Bu incəliyi hələ ötən əsrin əvvəllərində fransız tədqiqatçısı Mişel Breal belə vurğulamışdır: “…Hərbçinin, rahibin, kəndlinin fəaliyyət formaları fərqlidir. Onların hamısı anadangəlmə eyni bir dildə danışsalar da, sözlərinin çalarlıqları bir-birinə bənzəmir”.
Prezident İlham Əliyev ixtisasca diplomatdır və bütün formalı təmaslarda və danışıqlarda o, birmənali olaraq milli maraqlara söykənən qətiyyət nümayiş etdirir. Yunanıstanın ölkəmizə yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edərkən aparılan dialoqda dövlətimizin başçısı Azərbaycanın çağdaş xarici siyasətini çox incəliklə dilə gətirdi. “Cənab səfir, mən sizinlə açıq danışacağam. Sözsüz ki, diplomatların özlərinə məxsus ünsiyyət üslubu olur. Mən diplomatlar hazırlayan institutda təhsil almışam. Ona görə də mən diplomatik dilin nə olduğunu bilirəm. Lakin, zənnimcə, yaxşı olar ki, harada olduğumuz, nə istədiyimiz və necə irəli getməyimizlə bağlı aydın anlayışa sahib olmaq üçün bir-birimizin mövqelərimizi bilək”. Xatirladaq ki, beynəlxalq münasibətlər və diplomatiyaya aid mənbələrdə də bu tipli yanaşmalara rast gəlmək olar. Həqiqətən, “…Diplomatın ümumi mədəniyyəti, yüksək intellektual səviyyəsi, bir neçə dil bilməsi olduqca zəruridir. Ancaq diplomatların dildən istifadə etmək bacarığı, etiket duyumu, ünsiyyət çevikliyi, qarşı tərəfin fikirlərini oxuya bilmək məharəti siyasətçilərdən də yüksək olmalıdır”.
İndiki müharibə şəraitində bu çıxışlar hakimiyyətlə xalqın və ordununun qırılmaz birliyinin, qələbə ruhunun daha da möhkəmlənməsinə səsləyir. Xalq isə öz müdrik rəhbərinin yanında olduğunu əməli addımları ilə təsdiqləyir. Öz əsərləri ilə çoxlarına tanış olan amerikalı psixoloq Piter Drukerin illər öncəsi amerika prezidentlərinə ünvanladığı altı bənddən ibarət olan xatırlatmalarından birincisini oxucuların diqqətinə çatdırmaq istəyirəm. O yazır ki, yeni seçilən hər bir prezident ilk olaraq “Nə etməli?” sualına cavab tapmalıdır. Həqiqi mənada, əgər gəminin kapitanı hansı sahilə yan alacağını bilməsə, onun taleyi həmişə səmt küləyindən asılı olacaq.
Bu gün hər bir Azərbaycan vətəndaşı əlini sinəsinə qoyub etiraf edə bilər ki, İlham Əliyev hakimiyyətə gəlişinin ilk anından nə etmək lazım olduğunu doğru müəyyənləşdirə bildiyindən öz xalqının sevgi və etimadını qazana bilib. Onun Prezidentliyi dövründə Müstəqil Azərbaycan dövləti dünya dövlətləri sırasında adı xüsusi vurğulanan, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş, sülhsevər, multikultural dəyərlərə sadiq, beynəlxalq öhdəlikləri layiqincə yerinə yetirən, hərbi qüdrətə malik dövlət imicini qazanmışdır. Prezident İlham Əliyev xalqa müraciəti zamanı xüsusi vurğulayaraq bildirdi ki, təcavüzkar Ermənistan öz qoşunlarını bizim torpaqlarımızdan çıxarmadığı halda nə etmək lazım olduğunu MƏN bilirəm. İllərcə inanırıq ki, Prezidentin dilindən səslənən “Azərbaycan torpaqlarının bir qarışı da danışıqların predmeti olmayacaq!” fikri tezliklə öz təsdiqini tapacaq.
Güman ki, bu fikirlər xarici jurnalistlərin də yazılarında hansı formadasa təqdim olunacaq. Kim necə başa düşürsə, düşsün. QARABAĞ AZƏRBAYCANDIR!
Vəliyulla Cəfərov,
BDU-nun “Diplomatiya və müasir inteqrasiya prosesləri” kafedrasının dosenti
/ 27/10/2020